İyi Farmakovijilans Uygulamaları (İFU) Kılavuzu Modül I – Advers ilaç reaksiyonlarının yönetimi ve bildirimi

Publish Date: 12.06.2014

İyi Farmakovijilans
Uygulamaları (İFU)
Kılavuzu
Modül I – Advers ilaç
reaksiyonlarının yönetimi ve
bildirimi
TÜRKİYE İLAÇ VE TIBBİ CİHAZ KURUMU
12.06.2014
1
İçindekiler
BÖLÜM I
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
1.1. Amaç ……………………………………………………………………………………… 4
1.2. Kapsam …………………………………………………………………………………… 4
1.3.Tanımlar ………………………………………………………………………………….. 4
1.3.1. Advers reaksiyon ………………………………………………………………… 4
1.3.2. Bireysel olgu güvenlilik raporu …………………………………………………. 4
1.3.3. Birincil kaynak …………………………………………………………………… 4
1.3.4. Ciddi advers reaksiyon ..………………………………………………………… 5
1.3.5. Doz aşımı …………………………………………………………………………. 5
1.3.6. Endikasyon dışı kullanım ……………………………………………………… 5
1.3.7. İlaç ………………………………………………………………………………… 6
1.3.8. İlaç suiistimali …………………………………………………………………… 6
1.3.9. Mesleki maruziyet ……………………………………………………………… 6
1.3.10. Nedensellik ……………………………………………………………………… 6
1.3.11. Kötüye kullanım ……………………………………………………………….. 6
BÖLÜM II
Yapılar ve Süreçler
2.1. Raporların toplanması ………………………………………………………………….. 6
2.1.1. Talepte bulunulmayan kaynaklardan alınan raporlar ……………………… 7
2.1.1.1. Spontan raporlar ……………………………………………………. 7
2.1.1.2. Literatür raporları …………………………………………………… 7
2.1.1.3. Diğer kaynaklardan alınan raporlar ………………………………. 7
2.1.1.4. Şüpheli advers reaksiyonlar hakkında internetten ya da dijital
ortamlardan alınan bilgiler ………………………………………………….. 7
2.1.2. Talepte bulunulan kaynaklardan alınan raporlar ……………………………. 8
2.2. Raporların validasyonu ………………………………………………………………… 9
2.3. Raporların takibi ……………………………………………………………………… 10
2.4. Veri yönetimi …………………………………………………………………………… 11
2.5. Kalite yönetimi ………………………………………………………………………… 11
2.6. Özel durumlar ………………………………………………………………………….. 11
2.6.1. Gebelik ya da emzirme döneminde ilaç kullanımı …………………………… 11
2.6.1.1. Gebelik ……………………………………………………………… 11
2.6.1.2. Emzirme ……………………………………………………………. 12
2.6.2. Pediyatrik ya da yaşlı popülasyonda ilaç kullanımı …………………………. 12
2.6.3. Doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç
kullanım hatası ya da mesleki maruziyet raporları ……………………………….. 13
2.6.4. Terapötik etkisizlik …………………………………………………………… 13
2.7. BOGR’lerin bildirilmesi ………………………………………………………………. 13
2.7.1. Bildirim zaman çerçeveleri ……………………………………………………. 14
2
BÖLÜM III
Ruhsat sahibinin sorumlulukları
3.1. Ruhsat sahibinin sorumlulukları …………………………………………………….. 14
3.1.1. Spontan raporlar ……………………………………………………………… 14
3.1.2. Bilimsel ve tıbbi literatürde yayımlanan olgu raporları ……………………. 14
3.1.3. Kalite kusurları veya sahte ilaçlarla ilgili şüpheli advers reaksiyonlar …… 15
3.1.4. İlaç yoluyla bir enfeksiyöz ajanın bulaşmasından şüphelenilmesi ………… 15
3.1.5. Yeni görülen güvenlilik sorunları ……………………………………………. 16
3.1.6. Ruhsat başvurusunun yapılması ile ruhsat verilmesi arasındaki dönem …. 16
3.1.7. Ruhsatın askıya alınmasından, iptalinden veya geri çekilmesinden sonraki
süreç …………………………………………………………………………………… 16
3.1.8. Toplu davalardan alınan raporlar …………………………………………… 16
3.1.9. Hasta destek programlarından ve pazar araştırma programlarından alınan
raporlar ………………………………………………………………………………. 17
BÖLÜM IV
Bireysel olgu güvenlilik raporlarının hazırlanması
4.1. Şüpheli advers reaksiyonlar ………………………………………………………….. 17
4.2. Olgunun anlatımı, nedensellik değerlendirmesi ve yorumlar ……………………… 18
4.3. Test sonuçları ………………………………………………………………………….. 18
4.4. Takip raporları ………………………………………………………………………… 18
4.5. Özel durumlar ………………………………………………………………………… 19
4.5.1. Gebelik ve emzirme sırasında ilaç kullanımı ………………………………… 19
4.5.2. Bilimsel ve tıbbi literatürde yayımlanan şüpheli advers reaksiyon
raporları ……………………………………………………………………………… 19
4.5.3. Doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç
kullanım hatası ya da mesleki maruziyet ile ilgili şüpheli advers reaksiyonlar …. 19
4.5.4. Terapötik etkisizlik …………………………………………………………… 20
4.5.5. Kalite kusurları veya sahte ilaçlarla ilgili şüpheli advers reaksiyonlar ……. 20
4.5.5.1. Kalite kusuru ……………………………………………………….. 20
4.5.5.2. Sahte ilaçlar ………………………………………………………… 20
4.5.6. İlaç yoluyla bir enfeksiyöz ajanın bulaşmasından şüphelenilmesi ………… 20
4.5.7. Organize veri toplama sistemlerinden ve diğer sistemlerden elde edilen
raporlar ………………………………………………………………………………. 20
EKLER
Ek 1 Advers reaksiyon bildirimleri için kapak sayfası ………………………………….. 22
Ek 2 Literatür bildirimleri için kapak sayfası …………………………………………… 23
Ek 3 Bilimsel ve tıbbi literatürün izlenmesi hakkında detaylı kılavuz …………………….. 24
Ek 3.1 Bilimsel ve tıbbi literatür taraması ne zaman başlatılmalı ve
sonlandırılmalıdır? …………………………………………………………………… 24
Ek 3.2 Nerelere bakılmalıdır? ………………………………………………………. 24
Ek 3.3 Veri tabanı taramaları ……………………………………………………….. 24
Ek 3.3.1 Kesinlik ve geri çağırma …………………………………………………… 25
Ek 3.3.2 Taramanın yapısı …………………………………………………………… 25
Ek 3.3.3 Ürünlere ilişkin terimlerin seçimi …………………………………………… 25
Ek 3.3.4 Tarama terimlerinin seçimi ………………………………………………… 26
3
Ek 3.3.5 Taramaya ilişkin sınırlamalar …………………………………………….. 26
Ek 3.4 Kayıtların tutulması …………………………………………………………. 26
Ek 3.5 Çıktılar ……………………………………………………………………….. 27
Ek 3.6 Makalelerin incelenmesi ve seçilmesi ……………………………………….. 27
Ek 3.7 0. Gün ………………………………………………………………………… 27
Ek 3.8 Mükerrer raporlar …………………………………………………………… 27
Ek 3.9 Literatür tarama hizmetlerinin sözleşme ile dışarıya verilmesi ………….. 27
Ek 3.10 Tıbbi ve bilimsel literatürde yayınlanan makalelerin kopyalarının
sunumu ………………………………………………………………………………… 28
4
BÖLÜM I
Amaç, Kapsam ve Tanımlar
1.1. Amaç
Bu kılavuzun amacı, ilaçların güvenli şekilde kullanımlarının sağlanması için advers
reaksiyonların sistematik bir şekilde izlenmesi, bu hususta bilgi toplanması, kayıt altına
alınması, değerlendirilmesi, arşivlenmesi, ilgili tüm taraflar arasında irtibat kurulması, advers
reaksiyonların yönetimi ve bildirilmesi bağlamında ruhsat sahibinin sorumluluklarını yerine
getirebilmeleri için İlaçların Güvenliliği Hakkında Yönetmelik’in uygulanmasına ait esasları ve
ayrıntıları belirlemektir.
1.2. Kapsam
Bu kılavuzda, Türkiye’de ruhsatı olan ilaçlarla ilişkili şüpheli advers reaksiyonların
(ciddi ve ciddi olmayan) toplanması, veri yönetimi ve bildirilmesi ile ilgili olarak Kurum ve
ruhsat sahipleri için geçerli olan yasal gereklilikler ele alınmaktadır. Özel durumlarda
meydana gelen şüpheli advers reaksiyonların veya yeni ortaya çıkan güvenlilik sorunlarının
bildirilmesiyle ilgili konular da bu kılavuzda sunulmuştur.
Bu kılavuzda, şüpheli advers reaksiyonlara neden olmayan (örn; asemptomatik doz
aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, yanlış kullanım ya da ilaç uygulama hatası)
bireysel olgu güvenlilik raporlarının (BOGR) veya yeni görülen güvenlilik sorunları olarak
bildirilmesi gerekmeyen olayların ya da kullanım şekillerinin toplanması, yönetilmesi ve
bildirilmesi ele alınmamaktadır. Ancak bu bilgilerin, güvenlilik bilgilerinin yorumlanması ya
da ilaçların yarar/risk değerlendirmesi için toplanarak periyodik yarar/risk değerlendirme
raporlarında sunulması gerekebilir.
1.3. Tanımlar
Bu kılavuzun amacı doğrultusunda, özellikle de bu bölümde verilen tanımlarla ilgili
olarak, Yönetmelikteki tanımlar geçerli olacaktır.
1.3.1. Advers reaksiyon
Advers reaksiyon bir ilaca karşı gelişen zararlı ve amaçlanmayan cevabı ifade eder. Bu
tanıma, aşağıdakilerden kaynaklanan advers reaksiyonlar dahildir:
 İlacın ruhsat şartları içerisinde kullanılması.
 Ruhsat şartları dışında kullanım (doz aşımı, endikasyon dışı kullanım, kötüye
kullanım, suistimal ve ilaç kullanım hataları).
 Mesleki maruziyet.
1.3.2. Bireysel olgu güvenlilik raporu (BOGR)
Advers ilaç reaksiyon raporudur. Bu rapor tek bir hastada belirli bir zamanda bir ilaç ile
ilgili olarak meydana gelen bir ya da birden fazla şüpheli advers reaksiyonun bildirimini içerir.
Geçerli bir rapor, kimliği tespit edilebilen en az bir raportörü, kimliği tespit edilebilen tek bir
hastayı, en az bir şüpheli advers reaksiyonu ve en az bir şüpheli ilacı içermelidir.
1.3.3. Birincil kaynak
Şüpheli advers reaksiyon(lar) hakkında bilgi alınan birincil kaynak, olayı bildiren kişidir.
Aynı olgu hakkında, sağlık mesleği mensupları ve/veya tüketici gibi birden fazla birincil
kaynaktan bilgi alınabilir. Bu durumda, birincil kaynaklar hakkındaki tüm detaylar olgu
raporunda verilmelidir.
Sağlık mesleği mensubu; şüpheli advers reaksiyonların bildirilmesi bağlamında; hekim,
5
eczacı, diş hekimi, hemşire ve ebeleri ifade eder.
Tüketici; şüpheli advers reaksiyonların bildirilmesi bağlamında; hasta ya da bir hastanın
avukatı, arkadaşı ya da akrabası/ebeveyni/çocuğu gibi sağlık mesleği mensubu olmayan
kişileri ifade eder.
Tüketiciler tarafından yapılan bildirimlerde; şüpheli advers reaksiyonun meydana
geldiğini destekleyici nitelikte olan veya kimliği tespit edilebilen bir sağlık mesleği
mensubunun ilaç ile bildirilen advers olay arasında nedensellik ilişkisi konusunda makul bir
olasılıktan şüphelendiğini gösteren tıbbi dokümantasyonlar (örn; laboratuvar ya da diğer test
verileri) sunuluyorsa spontan raporun bir sağlık mesleği mensubu tarafından teyit edildiği
kabul edilir.
Eğer tüketici başlangıçta birden fazla reaksiyon bildirir ve bunlardan en az biri tıbbi
olarak teyit edilirse, raporun tamamı bir sağlık mesleği mensubu tarafından teyit edilmiş
spontan bir rapor olarak belgelenmeli ve buna uygun şekilde bildirilmelidir. Benzer şekilde,
eğer bir rapor tıbbi vasıflara sahip bir hasta, arkadaş, hasta yakını ya da bakıcısı tarafından
gönderilirse, bu olgu da bir sağlık mesleği mensubu tarafından teyit edilmiş spontan bir rapor
olarak kabul edilmelidir.
1.3.4. Ciddi advers reaksiyon
Ciddi advers reaksiyon, ölüme, hayati tehlikeye, hastaneye yatmaya veya hastanede
kalma süresinin uzamasına, kalıcı veya önemli bir sakatlığa veya maluliyete, doğumsal
anomaliye veya kusura neden olan advers reaksiyonlardır.
Bir olgunun ciddiyetini belirlemek için, advers reaksiyon sırasındaki özellikler/sonuçlar
dikkate alınmalıdır. Örneğin, “yaşamı tehdit edici” ifadesi, reaksiyon meydana geldiği sırada
hastanın ölüm riski altında olduğu bir reaksiyon anlamına gelir; daha şiddetli olsaydı ölüme
neden olabilecek olan bir reaksiyon bu tanıma dahil değildir.
Diğer durumların ciddi reaksiyonlar olarak kabul edilip edilmeyeceğine karar verilirken
tıbbi ve bilimsel yargıya başvurulmalıdır. Bazı tıbbi olaylar, hastayı tehlikeye atabilir ya da
yukarıdaki sonuçlardan birinin önlenmesi için bir müdahale gerektirebilir. Bu tür önemli tıbbi
olaylar “ciddi” olarak kabul edilmelidir. Bu durumlara örnek olarak; alerjik bronkospazm için
acil serviste ya da evde yoğun tedavi görülmesi, hastaneye yatışa neden olmayan kan
diskrazileri, konvülsiyonlar ya da ilaca bağımlılık gelişmesi veya ilacın suistimal edilmesi
verilebilir.
Bulaşıcı bir ajanın ilaç yoluyla bulaştığı şüphesi de ciddi advers reaksiyon olarak
değerlendirilmelidir.
Günlük farmakovijilans faaliyetlerinde şüpheli advers reaksiyonların sınıflandırılmasını,
toplu verilerin analizini ve BOGR’lerin değerlendirilmesini kolaylaştırmak amacıyla
EudraVigilance Uzman Çalışma Grubu tarafından Düzenleyici Faaliyetler için Tıbbi Sözlük’e
(Medical Dictionary for Regulatory Activities;MedDRA) dayanılarak geliştirilen önemli tıbbi
olay (Important Medical Events; IME) terimleri listesi ülkemizdeki farmakovijilans
çalışmalarında da kullanılmak üzere Kurum web sitesinde yayımlanacaktır.
1.3.5. Doz aşımı
Uygulama başına ya da kümülatif olarak, Kurum tarafından onaylı kısa ürün bilgilerine
(KÜB) göre tavsiye edilen maksimum dozun üzerindeki miktarda ilaç kullanılmasını ifade
eder. Doz aşımı olup olmadığının anlaşılması için mutlaka klinik değerlendirmeye
başvurulmalıdır.
1.3.6. Endikasyon dışı kullanım
Ülkemizde onaylanmış endikasyonların dışında ve/veya standart dozların üstünde
6
ve/veya yaş aralığının dışında ilaç kullanımı ile ülkemizde henüz ruhsatlandırılmamış
ilaçların şahsi tedavi amacıyla yurt dışından getirtilerek kullanımı hususları “endikasyon dışı
ilaç kullanımı” olarak adlandırılmaktadır.
1.3.7. İlaç
İlaç, insanlarda bir hastalığı teşhis etme, tedavi etme ya da önleme özelliğine sahip
olduğu belirtilerek sunulan ya da farmakolojik, immünolojik ya da metabolik bir etki yoluyla
bir fizyolojik fonksiyonu eski haline döndürmek, düzeltmek, değiştirmek amacıyla insanlarda
kullanılan madde veya maddeler kombinasyonunu ifade eder.
Bu kılavuzun kapsamı yalnızca Türkiye’de ruhsatlı olan ilaçlar için değil, aynı zamanda
aynı ruhsat sahibi tarafından Türkiye dışında ticarileştirilen tüm ilaçlar için de geçerlidir
1.3.8. İlaç suistimali
Zararlı fiziksel veya psikolojik etkilerin eşlik ettiği, sürekli veya aralıklı olarak kasıtlı
aşırı ilaç kullanımını ifade eder.
1.3.9. Mesleki maruziyet
İlaca profesyonel ya da profesyonel olmayan bir meslek nedeniyle maruz kalınmasını
ifade eder.
1.3.10. Nedensellik
Advers reaksiyon tanımı, şüpheli bir ilaç ile bir advers olay arasında nedensellik ilişkisi
ile ilgili olarak en az bir makul olasılığa işaret etmektedir. Advers reaksiyon, advers olayın
aksine, ilaç ile meydana gelen durum arasında bir nedensellik ilişkisinden şüphelenilmesi ile
karakterize edilir. TÜFAM’a bildirim açısından, bir olay spontan olarak bildirildiyse, ilişki
bilinmiyor ya da belirtilmemiş olsa bile bu durum advers reaksiyon tanımına uymaktadır.
Dolayısıyla, sağlık mesleği mensupları, hastalar ya da tüketiciler tarafından bildirilen
tüm spontan raporlar, raportörler olayın ilgisiz olduğunu ya da bir nedensellik ilişkisinin
olmadığını özel olarak belirtmedikçe şüpheli advers reaksiyonlar olarak kabul edilmektedir.
1.3.11. Kötüye kullanım
Bir ilacın kasten ve uygun olmayan bir şekilde onaylı ürün bilgilerine aykırı
kullanılmasıdır.
BÖLÜM II
Yapılar ve Süreçler
2.1. Raporların toplanması
Ruhsatlandırma sonrası dönemde iki güvenlilik rapor tipi mevcuttur: Talepte
bulunulmayan kaynaklardan alınan raporlar ve talepte bulunulan kaynaklardan alınan raporlar.
Ruhsat sahipleri, talepte bulunulan ya da bulunulmayan kaynaklardan alınan tüm
şüpheli advers reaksiyon raporlarını toplamak ve yönetmek için tüm tedbirleri almalıdır. Bu
amaçla, bu raporların bilimsel değerlendirmesi için yeterli bilginin alınmasına olanak
sağlamak üzere bir farmakovijilans sistemi geliştirilmelidir. Bu sistem, toplanan raporların
gerçek, okunaklı, doğru, tutarlı, doğrulanabilir ve klinik değerlendirme için mümkün olduğu
kadar eksiksiz olmasına yardımcı olacak şekilde tasarlanmalıdır. Sistem ayrıca, şüpheli advers
reaksiyon raporlarının zamanında valide edilmesine ve Kurum ile ruhsat sahipleri arasında
yasal bildirim zaman çerçevesi içerisinde rapor alışverişinin sağlanmasına olanak sağlayacak
7
şekilde yapılandırılmalıdır.
2.1.1. Talepte bulunulmayan kaynaklardan alınan raporlar
2.1.1.1. Spontan raporlar
Spontan rapor, bir sağlık mesleği mensubu ya da tüketici tarafından Kuruma ya da
ruhsat sahibine özellikle talep edilmeden iletilen, bir veya birden fazla ilaç verilen bir hastada
oluşan bir veya birden fazla advers reaksiyonun tarif edildiği ve bir çalışmadan ya da organize
veri toplama programından kaynaklanmayan bilgileri ifade eder.
Sağlık mesleği mensuplarıyla direkt iletişim, basında yer alan haberler, sağlık mesleği
mensuplarının ürün tanıtım elemanları da dahil olmak üzere firma temsilcileri ile görüşmeleri,
hasta derneklerinin üyelerine yaptıkları bildirimler ya da grup davaları sonucunda yapılan
bildirimler spontan rapor olarak kabul edilmelidir.
Kendilerinden talepte bulunulmaksızın tüketiciler tarafından bildirilen advers
reaksiyon raporları, daha sonraki “tıbbi teyit”ten bağımsız olarak spontan rapor olarak kabul
edilmelidir.
2.1.1.2. Literatür raporları
Bilimsel ve tıbbi literatür, özellikle yeni güvenlilik sinyalleri ve ortaya yeni çıkan
güvenlilik sorunlarını saptamak üzere ilaçların güvenlilik profilinin ve yarar/risk dengesinin
izlenmesi için kullanılan önemli bir bilgi kaynağıdır. Bu nedenle, ruhsat sahiplerinin geniş
kapsamlı olarak kullanılan referans veri tabanlarını (örn; Medline, Excerpta Medica ya da
Embase) en az haftada bir kez sistematik olarak inceleyerek olası yayınlardan sürekli olarak
haberdar olmaları gerekir. Ruhsat sahibi, literatür incelemesinde ruhsatına sahip olduğu
ilaçların özellikleriyle ilgili en fazla makale referansını içeren referans veri tabanlarının
kullanılmasını sağlamalıdır. Ruhsat sahipleri ayrıca, ilaçlarının ruhsatlı olduğu ülkelerdeki
yerel dergilerde yapılan bilimsel ve tıbbi yayınların izlenmesi ve bunların uygun şekilde
firmanın farmakovijilans bölümünün dikkatine sunulması için prosedürler uygulamalıdır.
Taslak metinler ve toplantılara ait yayımlanmış özetler dahil olmak üzere bilimsel ve
tıbbi literatürden alınan şüpheli advers reaksiyon raporları, spontan raporlardan ya da
girişimsel olmayan ruhsatlandırma sonrası çalışmalardan kaynaklanan BOGR’leri saptamak
ve kaydetmek üzere ruhsat sahibi tarafından incelenmeli ve değerlendirilmelidir.
Yayında birden fazla ilaçtan söz ediliyorsa, ilgili ruhsat sahibi/sahipleri, yalnızca
yayının yazar(lar)ının değerlendirmesine göre şüpheli advers olayla en azından olası bir
nedensellik ilişkisi olanları dikkate almalıdır.
Ülkemizde meydana gelen olguları içeren literatürlerdeki geçerli BOGR’ler 2.7 ve
2.7.1’de detaylı olarak verilen yöntemlere uygun şekilde bildirilmelidir.
Kimliği tespit edilebilen her bir hasta için bir olgu raporu oluşturulmalıdır. Olgu
raporunda ilgili tıbbi bilgiler sağlanmalı ve yayının yazar(lar)ı birincil kaynak(lar) olarak kabul
edilmelidir.
2.1.1.3. Diğer kaynaklardan alınan raporlar
Ruhsat sahibi tıbbi olmayan bir kaynaktan (örn; basın ya da diğer medya) alınan bir
şüpheli advers reaksiyon raporundan haberdar olduğunda, bunu spontan rapor olarak kabul
etmeli ve geçerli bir BOGR’yi oluşturan minimum bilgiyi elde etmek üzere olguyu takip
etmek için her türlü girişimde bulunmalıdır. Diğer spontan raporlardaki bildirim zaman
çerçeveleri bu durumda da geçerlidir.
2.1.1.4. Şüpheli advers reaksiyonlar hakkında internetten ya da dijital ortamlardan
alınan bilgiler
8
Ruhsat sahipleri, kendi yönetimleri ya da sorumlulukları altında olan web sitesi, web
sayfası, blog, vlog, sosyal ağ, internet forumu, sohbet odası ve sağlık portalı gibi dijital
ortamlarda/internet sitelerinde olası şüpheli advers reaksiyon raporları açısından düzenli olarak
tarama yapmalıdır. Bu açıdan, dijital ortam ruhsat sahibinin mülkiyeti altındaysa, ruhsat
sahibi tarafından ödeme yapılıyorsa ve/veya ruhsat sahibi tarafından kontrol ediliyorsa ruhsat
sahibinin destekleyiciliğinde olduğu kabul edilir. Sitenin nihai içeriği ruhsat sahibinin
kontrolünde değilse, ruhsat sahibi tarafından bir kuruluşa/siteye yapılan bağışlar (finansal ya
da başka şekilde) mülkiyet oluşturmaz.
Taramanın sıklığı, olası geçerli BOGR’lerin internet sitesine/dijital ortama gönderildikleri
tarihten itibaren uygun bildirim zaman çerçevesinde TÜFAM’a bildirilmesine olanak
sağlayacak şekilde belirlenmelidir.
Ruhsat sahibi, şüpheli advers reaksiyon raporlarının toplanmasını kolaylaştırmak için
kendi web sitelerini de kullanmalıdır (bkz. 3.1.1).
Ruhsat sahibi, kendi destekleyiciliğinde olmayan bir dijital ortamda herhangi bir şüpheli
advers reaksiyon raporunun bulunduğundan haberdar olursa, bu raporu bildirim için uygun
olup olmadığı açısından değerlendirmelidir.
Talepte bulunulmadan internet ya da dijital ortamlar yoluyla öğrenilen şüpheli advers
reaksiyon olguları spontan raporlar olarak ele alınmalıdır. Spontan raporlardaki bildirim
zaman çerçeveleri bunlar için de geçerlidir
İnternet ya da dijital ortamlardan öğrenilen olgularla ilgili olarak, raportörün kimliğinin
tespit edilebilirliği, onun gerçek bir kişi olması, yani raportörün irtibat bilgilerinin
doğrulanmasının mümkün olması (örn; geçerli formatta bir e-posta adresinin verilmiş
olması) anlamına gelir.
2.1.2. Talepte bulunulan kaynaklardan alınan raporlar
Talepte bulunulan kaynaklardan alınan şüpheli advers reaksiyon raporları; klinik
çalışmalardan, girişimsel olmayan çalışmalardan, kayıt sistemlerinden, endikasyon dışı veya
şahsi tedavi amacıyla kullanımdan, diğer hasta destek ve hastalık yönetimi programlarından,
hasta ya da sağlık mesleği mensubu anketlerinden, insani amaçlı ilaca erken erişim
programından veya etkinlik ya da hasta uyumu hakkında toplanan bilgileri içeren organize
veri toplama sistemlerinden elde edilen raporlardır. Bu veri toplama sistemlerinin herhangi
birinden elde edilen advers reaksiyon raporları spontan raporlar olarak kabul edilmemelidir.
Burada istisna, advers olayların aktif olarak aranmadığı endikasyon dışı ilaç kullanımında
ortaya çıkan şüpheli advers reaksiyonlardır. Klinik çalışmalardan elde edilen bildirimler
“Klinik Araştırmalar Hakkında Yönetmelik” ve ilgili kılavuzlara göre yürütülür.
Bu kılavuz kapsamında şahsi tedavi, endikasyon dışı, hasta destek ve hastalık kontrol
programları, hasta veya sağlık hizmeti sağlayıcısı anketlerinde görülen advers reaksiyonlar
talepte bulunulan kaynaklardan elde edilen raporlar olarak tanımlanmaktadır.
Toplanan advers olayların izlenen ilaç ile olası bir ilgisinin olup olmadığı veya şüpheli
advers reaksiyonların BOGR olarak sınıflandırıp işlenmelerinin gerekli olup olmadığını
belirlemek için ruhsat sahiplerinin eksiksiz ve anlaşılır biçimde olgu bilgisi toplayacak ve bu
bilgiyi değerlendirecek bir sistemi olmalı ve uygun şekilde nedensellik değerlendirmesi
yapılmalıdır. Yalnızca, birincil kaynak veya olguyu alan kişi tarafından, çalışılan ilaç ile ilgisi
olduğundan şüphelenilen advers reaksiyonlar bildirilmelidir. Bu raporlar talep edilen raporlar
olarak görülmeli ve Kuruma yapılan bildirimlerde raporun spontan rapor olmayıp, talep edilen
bir kaynaktan elde edilen rapor olduğu vurgulanmalıdır.
Hasta destek programlarından bildirilen advers reaksiyonlar çoğunlukla bu programı
yürütmekle görevli hemşirelerin hasta ile yaptığı telefon görüşmelerinden kaynaklanmaktadır.
Hasta destek programını yürüten firmanın ruhsat sahibi ile yaptığı anlaşma gereği tüm advers
9
olaylar ruhsat sahibine bildirilmektedir (örn;ilaç kullanan hastanın sobadan çıkan
karbonmonoksit gazıyla zehirlenmesi, ilaç kullanımından önce mevcut olan bir yara izinin
düzeltilmesi amacıyla hastanın ilaç kullanırken cerrahi bir girişime maruz kalması gibi…).
Söz konusu advers olaylar öncelikle ruhsat sahibinin farmakovijilans bölümü tarafından
değerlendirilmeli, sadece ciddi advers reaksiyon yer alan bildirimler TÜFAM’a sunulmalıdır.
Ruhsat sahibi, bu değerlendirmeyle ilgili tereddütünün olduğu durumlarda ilgili hekime
ulaşarak nedensellik ilişkisini sorgulamalı ve sadece ilaçla ilişkili olduğu şüphesi bulunanları
TÜFAM’a sunmalıdır.
Hasta destek programının konusu olan ilaç dışındaki diğer ilaçlarla ilişkili advers
reaksiyon raporları da ortaya çıkabilir. Bu durumda takip edilen ilaç ile bir etkileşim yoksa bu
raporlar hasta destek programını yürüten ruhsat sahibi tarafından şüpheli ilacın ruhsat sahibine
bildirilmelidir. İlgili ruhsat sahibi de bu raporu raporlama gereklerine uygun olarak TÜFAM’a
bildirmelidir. TÜFAM’a bildirim yapılırken raporun başka bir ruhsat sahibinin hasta destek
programı sırasında tespit edildiği de belirtilmelidir.
2.2. Raporların validasyonu
Tüm şüpheli advers reaksiyonlar Kuruma bildirilmeden önce, raporlara bildirim için
asgari kriterlerin dahil edilmiş olduğundan emin olmak amacıyla valide edilmeli ve yalnızca
geçerli BOGR’ler bildirilmelidir. Asgari kriterler şunlardır:
 Mesleki vasıfları (örn; hekim, eczacı, diş hekimi, hemşire, ebe, avukat, tüketici ya da
sağlık mesleği mensubu olmayan diğer bir kişi), ismi, adının-soyadının baş harfleri ya
da adresi ile tanımlanabilen kimliği tespit edilebilir bir raportör (birincil kaynak).
Mümkün olan durumlarda, takip faaliyetlerinin gerçekleştirilebilmesi için raportörün
irtibat bilgileri kaydedilmelidir. Ancak raportör irtibat bilgilerini vermek istemiyorsa,
raporu alan taraf bunu raportör ile teyit eder ve BOGR’de bu hususu belirtir. Yalnızca
raportörün değil, olgu bilgilerini sağlayan tüm tarafların kimliği tespit edilebilir
olmalıdır.
 Adının-soyadının baş harfleri, dosya numarası, doğum tarihi, yaşı, yaş grubu ya da
adresi ile tanımlanabilen kimliği tespit edilebilir tek bir hasta. Bilgiler mümkün olduğu
kadar eksiksiz olmalıdır.
 Bir ya da daha fazla şüpheli madde/ilaç (İlaçların şüpheli, etkileşen veya eş zamanlı
kullanılan ilaç olarak sınıflandırılmasında birincil kaynak tarafından sağlanan bilgi
temel alınır).
 Bir ya da daha fazla şüpheli advers reaksiyon.
Birincil kaynak, ilaç ile advers olay arasında nedensellik ilişkisinin olmadığını açıkça
beyan etmiş ve raporu alan taraf (Kurum ya da ruhsat sahibi) bunu kabul etmişse, minimum
bilgi eksik olduğundan (şüpheli ilaç bulunmadığından) rapor geçerli bir BOGR sayılmaz.
Ayrıca hastanın belirtilmemiş bir advers reaksiyon yaşadığının bildirildiği ve yaşanan advers
reaksiyonun tipi hakkında hiçbir bilgi verilmediği durumlarda da rapor geçerli bir BOGR
olarak kabul edilmez. Benzer şekilde, yalnızca bir sonlanım (ya da sonuç) bildirilmişse ve (i)
bunun şüpheli bir advers reaksiyon olarak düşünülmesini sağlayacak hiçbir klinik durum
bilgisi verilmemişse, ya da (ii) birincil kaynak şüpheli ilaç ile olası bir nedensellik ilişkisine
işaret etmemişse rapor geçerli değildir. Örneğin, ruhsat sahibinin hastanın hastaneye
yatırıldığından ya da öldüğünden haberdar edildiği ve başka hiçbir bilginin verilmediği
durumlar. Böyle durumlarda, bildirilen bilginin bir advers reaksiyon ya da olay olup olmadığına
karar verilirken daima tıbbi yargıya başvurulmalıdır. Örneğin, bir ani ölüm raporu genellikle
şüpheli advers reaksiyon olgusu olarak kabul edilmeli ve bildirilmelidir.
Bu dört öğeden herhangi birinin mevcut olmaması, olgunun eksik olarak kabul edilmesi
10
ve bildirim için uygun sayılmaması anlamına gelir. Ruhsat sahiplerinin, eksik veri öğelerini
toplamak üzere olguyu takip etmek için gerekli özeni göstermeleri gerekir. Asgari bilgileri eksik
olan raporlar, devam etmekte olan güvenlilik değerlendirme faaliyetlerinde kullanılmak üzere
yine de ruhsat sahibinin farmakovijilans sistemine kaydedilmelidir.
Şüpheli advers reaksiyon raporlarının internet ya da dijital ortamlar yoluyla toplanması
ile ilgili olarak “kimliği tespit edilebilen” terimi, bir raportörün ve bir hastanın varlığının
doğrulanabilir olması anlamına gelmektedir.
Bir taraf (Kurum ya da ruhsat sahibi) birincil kaynağın şüpheli advers reaksiyonu başka
bir ilgili tarafa da bildirmiş olabileceğinden haberdar edildiğinde, mükerrer olarak bildirilmiş
olgunun saptanması için gereken tüm ilgili bilgiler BOGR’ye dahil edilmelidir.
İlk olarak bir tüketici tarafından bildirilmiş olan geçerli bir şüpheli advers reaksiyon
olgusu, temas kurulan sağlık mesleği mensubunun (tüketici tarafından takip bilgileri için
belirlenmiş olan kişi) tüketicinin şüphesini kabul etmemesi durumunda ilgili olmayan advers
olay düzeyine düşürülemez. Bu durumda, hem tüketicinin, hem de sağlık mesleği
mensubunun görüşleri BOGR’ye dahil edilmelidir.
Talepte bulunulan kaynaklardan alınan (bkz. 2.1.2) ve birincil kaynağın belirttiği şüpheli
ilaç ile advers reaksiyon arasındaki makul nedensellik ilişki olasılığını, raporu alan tarafın
kabul etmediği şüpheli advers reaksiyon raporlarında, olgu “ilgili olmayan advers olay”
düzeyine düşürülmemelidir. Hem birincil kaynağın, hem de raporu alan tarafın görüşleri
BOGR’ye kaydedilmelidir.
Aynı ilke BOGR ciddiyet kriteri için de geçerlidir; raporu alan taraf birincil kaynağın
bildirdiği ciddiyet kriterini kabul etmiyorsa olgunun düzeyi ‘ciddi’den ‘ciddi değil’e
düşürülmemelidir.
2.3. Raporların takibi
İlk bildirimde, şüpheli advers reaksiyon raporlarında yer alan bilgiler tam olmayabilir.
Bu raporlar, olguların bilimsel açıdan değerlendirilmesi için anlamlı olan tamamlayıcı detaylı
bilgilerin elde edilmesi amacıyla gerektiği şekilde takip edilmelidir. Takip edilen özel ilgi
konusu olaylar, prospektif gebelik raporları, hastanın öldüğünün bildirildiği olgular, yeni
risklerin ya da bilinen risklerde değişikliğin bildirildiği olgular özellikle önemlidir. Eksik olan
asgari raporlanabilirlik kriterleri ile ilgili bilgilerin toplanması için gösterilen tüm çabalara ek
olarak takip işlemleri yapılmalıdır (bkz. 2.2). Takip bilgilerinin alınması için gerçekleştirilen
tüm girişimler belgelenmelidir.
Takip yöntemleri, eksik bilgilerin en iyi şekilde toplanmasının sağlanması için olguya
göre belirlenmelidir. Bu yapılırken, birincil kaynak olgu için anlamlı yeni bilgileri göndermeye
teşvik edilmelidir. Birincil kaynaktan ilk raporda zaten verilmiş olan bilgileri tekrarlamasını
ve/veya kapsamlı anketler doldurmasını talep etmekten kaçınılmalıdır; bu tür uygulamalar
kaynağın gelecekte spontan bildirimde bulunma konusundaki isteğini kırabilir. Bu nedenle,
takip rapor formlarının birincil kaynak tarafından doldurulmasını kolaylaştırmak amacıyla, bu
formlardaki bazı veri alanlarının önceden doldurulması düşünülmelidir.
Direkt olarak tüketicinin verdiği bilgiler bir advers reaksiyonun meydana gelmiş
olabileceğini düşündürüyorsa ve bilgiler tam değilse, ek takip bilgilerini almak üzere
belirlenmiş olan bir sağlık mesleği mensubu ile temas kurulması için olur alma girişiminde
bulunulmalıdır. İlk olarak tüketici tarafından bildirilen böyle bir olgu bir sağlık mesleği
mensubu tarafından teyit edildikten (tamamen ya da kısmen) sonra, bu bilgiler BOGR’de net
olarak vurgulanmalıdır.
Biyolojik ilaçlar ile ilgili şüpheli advers reaksiyonlar için, doğası gereği ilgili ürünün
kesin olarak tanımlanması özel önem taşımaktadır. Bu nedenle, ürünün adının ve seri
numarasının açık olarak belirtilmesi için tüm tedbirler alınmalıdır.
11
2.4. Veri yönetimi
Şüpheli advers reaksiyonların elektronik verileri ve yazılı raporları, hastaların ve
raportörlerin kimlik bilgilerinin tespit edilebilmesiyle ilgili gizlilik kurallarına uyularak diğer
tıbbi kayıtlarla aynı şekilde saklanmalı ve işlenmelidir. Hastaların kişisel kimlik bilgilerini
(verildiyse) içeren hasta kayıtlarının gizliliği her zaman korunmalıdır. Bildirimi yapan sağlık
mesleği mensuplarının kimliğinin tespit edilebilmesini sağlayan kişisel bilgileri gizli
tutulmalıdır. Ancak, ruhsat sahibinin TÜFAM’a yapacağı bildirimlerde biliniyorsa rapörtörün
kimlik bilgilerinin ve iletişim bilgilerinin verilmesi gerekmektedir. Hastanın ve raportörün
kimlik bilgilerinin tespit edilebilirliği bağlamında, olgu raporu TÜFAM’dan ruhsat sahibine
iletilirken gizlilik esasları gözetilmelidir.
Farmakovijilans verilerinin emniyetinin ve gizliliğinin sağlanması için, belgelere ve veri
tabanlarına yalnızca yetkili personelin erişmesine izin veren sıkı erişim kontrolleri
uygulanmalıdır.
Birincil kaynaktan alınan veriler, tarafsız olarak ve filtrelenmeden işlem görmeli ve veri
girişi ya da elektronik yolla iletim sırasında çıkarımlarda veya isnatlarda bulunulmasından
kaçınılmalıdır. Raporlar birincil kaynak tarafından kullanılan tam metni içermelidir. Orijinal
metin, uygun terminoloji kullanılarak kodlanmalıdır.
Elektronik verilerin saklanması sırasında, alınan verilerin tarihleri ve kaynakları da
dahil olmak üzere, girilen ya da değiştirilen tüm verilerin izlenebilirliği sağlanmalı ve bunların
yanı sıra iletilen verilerin tarihleri ve varış konumları da dahil edilmelidir.
Veri girişinde ve toplu raporların üretilmesi sırasında mükerrer olguların saptanması ve
yönetimi için bir prosedür mevcut olmalıdır.
2.5. Kalite yönetimi
Ruhsat sahiplerinin, olguların belgelenmesinin her aşamasında (veri toplama, veri
transferi, veri yönetimi, veri kodlama, olgu validasyonu, olgu değerlendirme, olgu takibi,
BOGR bildirimi ve olgu arşivleme gibi…) gerekli kalite standartlarına uyulmasını sağlamak
için bir kalite yönetim sistemi mevcut olmalıdır. Saklanan verilerin ilk raporlar ve takip
raporları ile uygunluğu, orijinal verilerle karşılaştırmalı olarak validasyona olanak sağlayan
kalite kontrol prosedürleriyle doğrulanmalıdır. Bu açıdan, kaynak veriler (örn; yazışmalar, epostalar, telefon görüşmelerinin kayıtları) kolayca erişilebilir durumda olmalıdır.
Yazılı standart çalışma yöntemleri, görev ve sorumlulukların tüm taraflarca açıkça
anlaşılmasını sağlamalıdır. Ayrıca sistemin doğru şekilde kontrolü ve gerektiğinde
değişikliklerin yapılması ile ilgili şartlar belirtilmelidir. Bu kural aynı şekilde, sözleşmeli olarak
üçüncü taraflara verilen faaliyetler için de geçerlidir. Üçüncü taraflara ait standart çalışma
yöntemleri, yeterli olduklarının ve ilgili gerekliliklere uyduklarının doğrulanması için
incelenmelidir.
Farmakovijilans faaliyetlerini doğrudan gerçekleştiren personele, sorumlu oldukları
ve/veya üstlendikleri rapor işleme faaliyetleri konusunda eğitimin yanı sıra ilgili
farmakovijilans mevzuatı ve kılavuzları konusunda da uygun eğitim verilmelidir. Güvenlilik
raporlarını alma veya işleme olasılığı bulunan diğer personele (örn; klinik geliştirme, satış,
tıbbi enformasyon, hukuk, kalite kontrol), dahili politika ve prosedürlere uygun şekilde advers
olay toplama ve bildirimi konusunda eğitim verilmelidir.
2.6. Özel durumlar
2.6.1. Gebelik ya da emzirme döneminde ilaç kullanımı
2.6.1.1. Gebelik
Embriyo ya da fetüsün ilaç(lar)a maruz kalmış olabileceği (maternal maruziyet ya da bir
12
ilacın paternal maruziyetten sonra semen yoluyla geçmesi şeklinde) raporlar, gebeliğin sonucu
ve doğumdan sonra çocuğun gelişimi hakkında bilgi edinmek için takip edilmelidir. Bu özel
durumlarda bilimsel değerlendirmenin kolaylaştırılması için, bilgilerin izlenmesinde,
toplanmasında ve bildirilmesinde yayımlanacak olan “Gebelik sırasında tıbbi ürünlere
maruziyete ilişkin kılavuz: Ruhsatlandırma sonrası verilere gereksinim duyulduğunda” adlı
kılavuzda yer alan tavsiyeler dikkate alınmalıdır. Etkin maddenin ya da onun
metabolitlerinden birinin yarılanma ömrü uzunsa, ilacın gebelikten önce alınmış olması
halinde embriyonun ilaca maruz kalma olasılığı değerlendirilirken bu durum hesaba
katılmalıdır.
Gebeler ya da sağlık mesleği mensupları bir ilacın teratojenik etkileri ya da gebelikte
kullanımı hakkında bilgi almak için ruhsat sahiplerini aradığında embriyo ya da fetüsün olası
ilaç maruziyeti hakkında bilgi edinilmesi ve hamileliğin sonucunun takibi için gereken makul
çaba gösterilmelidir.
Gebelik sırasında ilaçlara maruz kalınması ile ilgili raporlar, advers olaylar ile şüpheli
ilaca maruziyet arasındaki nedensellik ilişkilerinin değerlendirilebilmesi için mümkün olduğu
kadar çok öğe içermelidir. Bu bağlamda, standart anketlerin kullanılması tavsiye edilmektedir.
Gebelik sırasında maruziyetten sonra bir ilaçla ilişkili anormal bir sonuca dair bireysel
olgular ciddi raporlar olarak sınıflandırılmaktadır ve 2.7’de yer alan gerekliliklere uygun
şekilde bildirilmelidir.
Bu durum özellikle aşağıdakileri içermektedir:
 Fetüs ya da çocukta meydana gelen konjenital anomaliler ya da büyüme geriliği ile
ilgili raporlar;
 Fetüsün ölümü ya da spontan abortus raporları
 Yenidoğanda meydana gelen ve ciddi şeklinde sınıflandırılan şüpheli advers
reaksiyonlar ile ilgili raporlar.
Konjenital malformasyon hakkında bilgi içermeyen gebeliğin istemli olarak
sonlandırılması ile ilgili raporlar, sonlanım verilerini içermeyen gebelik sırasında maruziyetle
ilgili raporlar veya normal sonlanımlara ilişkin raporlar şüpheli advers reaksiyon
içermediklerinden bildirilmemelidir. Ancak bu raporlar toplanmalı ve periyodik yarar/risk
değerlendirme raporlarında ele alınmalıdır.
Bununla birlikte, bazı durumlarda gebelik sırasında maruziyet ile ilgili olan ve şüpheli
advers reaksiyon içermeyen raporların bildirilmesi gerekebilir. Bunun yapılması ruhsat
verilirken belirtilen bir koşul olabilir ya da risk yönetim planında zorunlu tutulmuş olabilir.
Örneğin gebelikte kontrendike olan ya da yüksek teratojenik potansiyeli nedeniyle özel olarak
takip edilen ilaçlara (talidomid, izotretinoin gibi) gebelik sırasında maruz kalınması.
Olası bir teratojenik etki sinyali (örn; benzer anormal sonuçların kümelenmesi) 3.1.5’de
yer alan tavsiyelere uygun şekilde derhal Kuruma bildirilmelidir.
2.6.1.2. Emzirme
Bebeklerde anne sütü yoluyla bir ilaca maruziyetten sonra meydana gelen şüpheli
advers reaksiyonlar 2.7’de yer alan kriterlere uygun şekilde Kuruma bildirilmelidir.
2.6.2. Pediyatrik ya da yaşlı popülasyonda ilaç kullanımı
Pediyatrik ya da yaşlı popülasyonda güvenlilik bilgilerinin toplanması önemlidir.
Dolayısıyla, belirli bir popülasyon için spesifik olan potansiyel güvenlilik sinyallerinin
saptanabilmesi için, sağlık mesleği mensubu ya da tüketici tarafından bir olgu bildirildiğinde
hastanın yaşının ya da yaş grubunun öğrenilmesi ve bildirilmesi için makul girişimlerde
bulunulmalıdır. Pediyatrik popülasyonla ilgili olarak, bu popülasyonda farmakovijilansın
yürütülmesi hakkında yayımlanacak olan “pediyatrik popülasyonda kullanılan ilaçların
13
farmakovijilansının yürütülmesi hakkında kılavuz” uygulanmalıdır.
2.6.3. Doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç
kullanım hatası ya da mesleki maruziyet raporları
İlaç kullanım hatası, bir ilacın reçetelenmesinde, dağıtımında ya da uygulanmasında
kasıtsız olarak yapılan herhangi bir hata olarak tanımlanmaktadır.
İlişkili advers reaksiyon içermeyen doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım,
kötüye kullanım, ilaç kullanım hatası ya da mesleki maruziyet raporları BOGR olarak
bildirilmemelidir. Bu raporlar uygun şekilde periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarında
ele alınmalıdır. Bu raporlar ilacın yarar/risk dengesini etkileyen güvenlilik sorunları
oluşturuyorsa, 3.1.5’de yer alan tavsiyelere uygun şekilde Kuruma bildirilmelidir.
Şüpheli advers reaksiyonlarla ilişkili raporlar, semptomlar, tedaviler, sonlanımlar,
meydana gelme bağlamı (örn; reçeteleme sırasında, uygulamada, dağıtımda, dozajda, onaylı
olmayan endikasyonda ya da popülasyonda hata vb.) açısından bilgilerin mümkün olduğu
kadar tam olmasını sağlamak amacıyla takip edilmelidir.
2.6.4. Terapötik etkisizlik
Terapötik etkisizlik raporları kaydedilmeli, raporda eksik veri varsa takip edilmelidir ve
ciddi olup olmadığına bakılmaksızın Kuruma 15 gün içinde bildirilmelidir. Kritik durumların
ya da yaşamı tehdit edici hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçlar, aşılar, kontraseptifler ile
ilgili bildirimlere özel dikkat gösterilmelidir. Bu durum, raportör tarafından sonlanımın
hastalığın progresyonundan kaynaklandığını ve ilaçla ilgili olmadığını özel olarak belirttiği
durumlar haricinde geçerlidir.
Terapötik etkisizlik olgularının bildirim için uygun olup olmadığı düşünülürken klinik
yargıya başvurulmalıdır. Örneğin, yaşamı tehdit edici bir durumda kullanılan antibiyotik,
aslında enfektif ajan için uygun olmayan bir ilaçsa bildirilmesi gerekli değildir.
Bununla birlikte, daha önce duyarlı olarak kabul edilen bir bakterinin yeni dirençli bir
suşunun gelişiminden kaynaklandığı düşünülen terapötik etkisizliğe bağlı yaşamı tehdit edici
enfeksiyonlar 15 gün içinde bildirilmelidir.
Aşılar için terapötik etkisizlik olguları, özellikle aşılananların alt grubunda
immünojenisite azalmasına dair sinyaller, immünitede azalma ya da suş değişimi açısından
bildirilmelidir. Bu sonuncusuyla ilgili olarak, sağlık mesleği mensubu tarafından spontan
olarak bildirilen terapötik etkisizlik raporlarının bir suş değişimi sinyali oluşturuyor olabileceği
düşünülmelidir. Bu tür bir sinyal hakkında hemen işlem yapılması ve uygun şekilde
ruhsatlandırma sonrası güvenlilik çalışmaları yoluyla ek araştırmaların gerçekleştirilmesi
gerekebilir.
2.7. BOGR’lerin bildirilmesi
Yalnızca geçerli BOGR’ler (bkz. 2.2) bildirilmelidir. Geçerli bir BOGR’nin bildirim
süresi, asgari raporlanabilirlik kriterlerini içeren bilgilerin Kurumun ya da ürün tanıtım
elemanlarının ve Sözleşmeli Farmakovijilans Hizmet Kuruluşu (SFHK) da dahil olmak üzere
ruhsat sahibinin herhangi bir personelinin dikkatine sunulmasıyla başlar. Bu tarih 0. gün
olarak kabul edilmelidir. Uygulamada bu tarih, bilgileri alan tarafın bilgilerden haberdar
olduğu ilk iş günüdür.
Ruhsat sahibinin bir kişi ya da kuruluş ile sözleşme imzalamış olduğu durumlarda,
ruhsat sahibinin bildirim yükümlülüklerine uyabilmesinin sağlanması için, taraflar arasında
açık prosedürlerin ve detaylı anlaşmaların mevcut olması gereklidir. Bu prosedürler özellikle,
zaman çerçeveleri ve düzenleyici otoritelere bildirim sorumlulukları dahil olmak üzere
14
güvenlilik bilgilerinin alışverişi ile ilgili süreçleri belirtmeli ve Kuruma mükerrer bildirimi
önlemelidir.
Bilimsel ve tıbbi literatürde tanımlanan BOGR’ler için, bildirim süresi bildirim için
minimum bilgileri içeren bir yayından haberdar olunması ile başlar (0. gün). Literatür
taramalarının yapılması ve/veya geçerli BOGR’lerin bildirilmesi için bir kuruluş (sadece
tarama yapılacaksa taramayı yapabilecek kapasiteye sahip bir kuruluş, hem tarama yapılacak
hem de BOGR hazırlanacak ise SFHK) ile sözleşme imzalanmışsa, ruhsat sahibinin bildirim
yükümlülüklerine uyabilmesinin sağlanması için detaylı anlaşmalar mevcut olmalıdır.
Daha önce bildirilmiş olan bir olgu için ilave önemli bilgiler alındığı takdirde takip
raporunun sunulması için bildirim süresi, ilgili takip bilgilerinin alındığı tarihten itibaren
başlar. Bildirim açısından, anlamlı takip bilgileri, bir olgunun değerlendirilmesini ya da
yönetimini etkileyebilecek veya bunun ciddiyet kriterlerini değiştirebilecek yeni tıbbi veya
idari bilgiler anlamına gelmektedir. Anlamlı olmayan bilgiler, olgu değerlendirmesi
hakkındaki güncellenmiş yorumları ya da olgunun önceki versiyonundaki yazım hatalarının
düzeltilmesini içermektedir. Anlamlı takip bilgileri ile anlamlı olmayan takip bilgileri
arasındaki ayırım için ayrıca 4.4.’e bakınız.
2.7.1. Bildirim zaman çerçeveleri
Genel olarak, geçerli ciddi BOGR’lerin mümkün olan en kısa sürede bildirilmesi
gerekmektedir; ancak hiçbir durumda bu süre, bilgilerin ürün tanıtım elemanları, SFHK ve
sözleşmeli diğer kuruluşlar da dahil olmak üzere ruhsat sahibinin herhangi bir personeli
tarafından ilk kez alınmasından itibaren 15 takvim gününü geçmemelidir. Bu kural ilk bilgiler
ve takip bilgileri için geçerlidir. Başlangıçta “ciddi” şeklinde bildirilen bir olgu daha sonra
yeni takip bilgilerine dayanılarak “ciddi değil” şeklinde değerlendirilirse, bu bilgiler yine de
15 gün içinde bildirilmelidir.
Bölüm III
Ruhsat Sahibinin Sorumlulukları
3.1. Ruhsat sahibinin sorumlulukları
Her ruhsat sahibi, gerek sağlık mesleği mensupları veya tüketiciler tarafından spontan
olarak bildirilen gerekse ruhsatlandırma sonrası çalışma kapsamında gerçekleşen advers
reaksiyon raporlarını toplamak ve kaydetmek için bir sistem bulundurmalıdır.
Ruhsat sahipleri verilerin gizliliğini koruyacak şekilde advers reaksiyon raporlarının
takip ve izlenebilirliğini sağlayacak mekanizmalar oluşturmalıdır. Ruhsatlı ilaç ile ilgili
farmakovijilans veri ve belgeleri, ilaç ruhsatlı olduğu sürece ve ruhsatın süresi bittikten sonra
en az 10 yıl boyunca saklanmalıdır.
Bu bölümde bulunan gerekliliklere ek olarak, Bölüm II’de açıklanan genel prensipler
ruhsat sahipleri tarafından şüpheli advers reaksiyon raporlarına uygulanmalıdır.
3.1.1. Spontan raporlar
Ruhsat sahipleri Türkiye’de gerçekleşen ve sağlık mesleği mensupları veya tüketiciler
tarafından spontan olarak dikkatlerine sunulan advers reaksiyon raporlarını kaydedeceklerdir.
Bu, elektronik ortamdan veya diğer tüm uygun yöntemlerden alınan raporları kapsamaktadır.
Bu amaçla ruhsat sahipleri, şüpheli advers reaksiyon bildirimlerini kolaylaştırmak için advers
reaksiyon bildirim formu ya da uygun iletişim bilgilerine web sitelerinde yer vermelidirler.
3.1.2. Bilimsel ve tıbbi literatürde yayımlanan olgu raporları
Bilimsel ve tıbbi literatürlerde yer alan şüpheli advers reaksiyonların izlenmesi ile ilgili
15
genel prensipler 2.1.1.2 de yer almaktadır. Bilimsel ve tıbbi literatürün izlenmesi ile ilgili bu
kılavuzda belirtilen gereklilikler, periyodik yarar/risk değerlendirme raporları için
gerçekleştirilmesi gereken ayrıntılı metin aramalarının bir parçasıdır.
Ruhsat sahipleri ruhsatına sahip oldukları etkin maddeleri, 2.1.1.2 ve Ek 3
doğrultusunda, geniş çapta kullanılan sistematik yazı gözden geçirme ile ve referans veri
tabanına erişerek takip etmelidir.
Eğer başka bir ruhsat sahibinin ilacı şüpheli ilaç ise makaleler ruhsat sahibinin
raporlamasının dışında tutulabilir. Müstahzar adı makalede belirtilmemişse, ilgili etkin
maddeyi içeren ilaçların tüm ruhsat sahipleri TÜFAM’a bildirim yapmakla yükümlüdür.
Halka açık veri tabanlarından veri analizlerini sunan veya ruhsatlandırma sonrası
çalışmaların sonuçlarını özetleyen makalelerde ilacın yarar/risk profilini etkileyecek herhangi
bir yeni güvenlilik bilgisinin varlığından şüphe ediliyorsa, Kuruma derhal bildirilmeli ve ilgili
periyodik yarar/risk değerlendirme raporunun gerekli bölümlerinde ilacın yarar/risk profiline
etkisi açısından tartışılmalı ve analiz edilmelidir.
3.1.3 Kalite kusurları veya sahte ilaçlarla ilgili şüpheli advers reaksiyonlar
Şüpheli advers reaksiyon, şüpheli veya doğrulanmış sahte ilaç veya ilacın kalite kusuru
ile ilişkili ise, BOGR bildirilmelidir. BOGR’nin ciddiyeti, 1.3.4.’de belirtilen açıklamalar
doğrultusunda raporlanan şüpheli advers reaksiyonların ciddiyetine bağlıdır.
Halk sağlığını korumak için, bir veya daha fazla kusurlu ilaç grubunu piyasadan
çekmek için acil önlemler uygulamak gerekli olabilir. Bu yüzden, ruhsat sahipleri sahte ilaç
ve ilaçların kalite kusurları ile ilgili şüpheli advers reaksiyon raporlarının kısa sürede
araştırılmasını ve doğrulanan kalite kusurlarının ayrı olarak üreticiye ve Kuruma
bildirilmesini sağlayacak bir sistem bulundurmalıdır.
3.1.4. İlaç yoluyla bir enfeksiyöz ajanın bulaşmasından şüphelenilmesi
Bir enfeksiyöz ajanın ilaç yoluyla bulaşma şüphesi ciddi advers reaksiyon olarak
değerlendirilmelidir ve bu olgular 15 gün içerisinde rapor edilmelidir. Eğer başka bir ölçüt
geçerli değilse, bu BOGR’nin ciddiliği önemli tıbbi olay olarak görülmelidir (bkz.1.3.4). Bu
aşılar için de geçerlidir.
Bu sebeple, ruhsat sahibi enfeksiyöz ajanın ilaç yoluyla bulaşmasını üreticiye, Halk
Sağlığı Kurumuna ve Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumuna bildirecek bir sistem
bulundurmalıdır.
Patojenik olan veya olmayan herhangi bir organizma, virüs veya bulaşıcı zerrecik (örn;
prion protein taşıyan Bulaşıcı Süngerimsi Ensefalopati) enfeksiyöz ajan kabul edilir.
İlaca maruz kalan hastadaki enfeksiyonu gösteren klinik belirti ve semptomlar ya da
laboratuvar bulguları bir enfeksiyöz ajanın ilaç yoluyla bulaşması şüphesine neden olabilir.
İlaç yoluyla bulaşabildiği bilinen enfeksiyon/enfeksiyöz ajanların tespitine
odaklanılmalıdır, fakat bilinmeyen ajanların varlığı da her zaman düşünülmelidir.
Enfeksiyöz ajanın ilaç yoluyla bulaşma şüphesi değerlendirilirken, enfeksiyonun sebebi
(örn; enjeksiyon/uygulama) ve kaynağı (örneğin; kontaminasyon) ile enfeksiyon anında
hastanın klinik durumu arasında (immun-suprese/aşılanmış) ayırım yapabilmek için dikkatli
olmak gerekir.
İlgili ilaçtaki kontaminasyonun doğrulanması (etkin madde olarak kullanılan enfeksiyöz
ajanların yetersiz inaktivasyonu/atenüasyonu da dahil olmak üzere) enfeksiyöz ajanın
bulaştığına dair kanıtları artırır ve bir kalite kusurunu düşündürebilir, bu durumda 3.1.3’teki
prosedürler uygulanmalıdır.
Hayvansal Süngerimsi Ensefelopati Ajanlarının Tıbbi Ürünler Aracılığıyla Aktarılması
Riskinin En Aza İndirilmesi Kılavuzu Notunda belirtilen tavsiyelere uyulmalıdır.
16
3.1.5. Yeni görülen güvenlilik sorunları
Tek bir BOGR’de raporlanan şüpheli advers reaksiyonlar ilacın yarar/risk dengesini
etkiliyorsa, bu durum “Yeni Görülen Güvenlilik Sorunu” olarak görülmelidir ve raporlama
gerekliliklerine ek olarak Kuruma yazılı olarak bildirilmelidir. Endişe uyandıran noktaların
ve önerilen işlemin özetine, gönderilen BOGR’nin kapak sayfasında yer verilmelidir.
İlacın bilinen yarar/risk dengesinde değişikliğe neden olabilmelerine ve/veya halk
sağlığını etkileyebilmelerine rağmen, raporlanabilir geçerli BOGR tanımına uymayan ve
raporlama şartlarına tabi olmayan olaylar meydana gelebilir. Örnekleri şunlardır:
 Yeni tamamlanmış, klinik olmayan bir çalışmadan elde edilen önemli güvenlilik
bulguları.
 Girişimsel olmayan ruhsatlandırma sonrası çalışma veya klinik araştırmalar
süresince belirlenen ana güvenlilik sorunları.
 Olası bir teratojenik etki veya halk sağlığına yönelik önemli bir tehlike sinyali.
 Bilimsel ve tıbbi literatürlerde yayımlanan güvenlilik sorunları.
 Sinyal arama sırasında meydana gelen veya yeni bir BOGR’den kaynaklanan ve
ilacın yarar/risk dengesini etkileyen ve/veya halk sağlığı üzerine etkileri olan
güvenlilik sorunları.
 Ruhsat şartları dışında kullanımdan kaynaklanan güvenlilik sorunları.
 İlaç bilgisindeki (ambalaj, KÜB/KT) yanlış bilgilendirmeden kaynaklanan
güvenlilik sorunları.
 Ruhsatın Türkiye dışında güvenlilikle ilgili sebeplerden ötürü geri çekilmesi,
geçerlilik süresinin uzatılmaması, iptal edilmesi veya askıya alınması.
 Türkiye dışındaki acil güvenlilik kısıtlamaları.
 Hammadde tedariği ile ilgili güvenlilik sorunları.
 İlaç tedariğindeki eksiklik.
İlacın yarar/risk dengesini etkileyebilecek bu olay/gözlemler “Yeni Görülen Güvenlilik
Sorunları” adı altında yazılı olarak ve ayrıca e-posta ile Kuruma derhal bildirilmelidir.
Döküman, ilgili ilacın ruhsat başvurusu/ruhsatı ile ilgili olarak önerilen aksiyonlar ve
gerekçeleri belirtmelidir. Bu güvenlilik sorunları ayrıca ruhsatlı ilacın periyodik yarar/risk
değerlendirme raporunun ilgili bölümlerinde incelenmelidir.
3.1.6. Ruhsat başvurusunun yapılması ile ruhsat verilmesi arasındaki dönem
Ruhsat başvurusunun sunulması ile verilmesi arasındaki süreçte, değerlendirmedeki
ilacın yarar/risk dengesini etkileyebilecek bilgilerin (kalite, klinik, klinik olmayan) Kuruma
süratle aktarılmasını sağlamak başvuru sahibinin sorumluluğundadır.
3.1.7. Ruhsatın askıya alınmasından, iptalinden veya geri çekilmesinden sonraki
süreç
Ruhsat sahibi, ruhsatın askıya alınmasından sonra da ilaç ile ilgili şüpheli advers
reaksiyon raporlarını toplamaya devam edecektir ve tüm raporlama gereklilikleri aynı
kalacaktır. Ruhsat geri alındıktan veya iptal edildikten sonra, eski ruhsat sahibi örneğin
gecikmeli başlayan advers reaksiyonları veya geriye dönük bildirilen olguları gözden
geçirmek için Türkiye’de gerçekleşen şüpheli advers reaksiyonların spontan raporlarını
bildirmeye devam etmelidir.
3.1.8. Toplu davalardan alınan raporlar
17
Toplu davalardan alınan raporlar spontan raporlar gibi işleme alınmalıdır. Geçerli
BOGR’ler ilgili advers reaksiyonları tanımlamalıdır. Raporlamalar 2.7. ve 2.7.1.’de açıklanan
zaman dilimi ve yöntemlere uygun bir şekilde yapılmalıdır.
Ruhsat sahipleri, büyük gruplar halinde olası BOGR’ler gelince, istisnai durumlarda
TÜFAM’dan şüpheli ciddi advers reaksiyon olgularını 15 gün yerine 30 gün içinde teslim
etmek için muafiyet isteyebilirler.
3.1.9. Hasta destek programlarından ve pazar araştırma programlarından alınan
raporlar
Hasta destek programı, ruhsat sahibinin ilacın kullanımı ile ilgili bilgi aldığı ve
topladığı organize bir sistemdir.
Pazar araştırma programı bir ruhsat sahibinin, pazarlama ve iş geliştirme ile ilgili olarak
sistematik bir şekilde veri ve bulgu toplaması, kaydetmesi ve analiz etmesidir.
Bu programlardan oluşan güvenlilik raporları talep edilen raporlar gibi görülmelidir.
Ruhsat sahipleri diğer tüm talep edilen raporlar için de şüpheli advers reaksiyon olgularını
raporlamak ve bilgi yönetimini sağlamak için aynı mekanizmaları hazırda bulundurmalıdır.
BÖLÜM IV
Bireysel Olgu Güvenlilik Raporlarının Hazırlanması
4.1. Şüpheli advers reaksiyonlar
Advers reaksiyon/olay, belirti, laboratuvar bulguları, semptomlarıyla birlikte teşhis ve
geçici teşhisler MedDRA (en düşük seviye terim) terminolojisinin en son versiyonu
doğrultusunda kodlanmalıdır.
BOGR’lerin raporlanması sırasında Ek 1’de yer alan kapak sayfası kullanılmalıdır.
Eğer bir teşhis karakteristik belirti ve semptomlar ile birlikte raporlanmış ise, burada
izlenecek yol; teşhis için bir terim seçmek ve MedDRA ile kodlayarak şüpheli advers
reaksiyon bölümüne yazmak olacaktır. Ancak belirti ve semptomlar ilk raporlayıcının
ifadesiyle olgu anlatımı bölümünde belirtilmelidir.
Eğer herhangi bir teşhis yok ise, raporlanan tüm belirti ve semptomlar sıralanmalı ve
MedDRA ile kodlanarak şüpheli advers reaksiyon bölümüne yazılmalıdır. Eğer bu belirti ve
semptomlar tipik olarak bir teşhisin parçası ise, teşhis “ruhsat sahibinin teşhis/sendrom
ve/veya reaksiyonu yeniden sınıflandırması” şeklinde ayrıca belirtilmek suretiyle MedDRA
ile kodlanabilir ve BOGR’de yer alabilir.
Ana kaynağın teşhis ve geçici teşhisinin tipik gösterge ve semptomlarından olmayan
başka olaylar raporlanmış ve söz konusu olayların advers reaksiyon olduğundan
şüpheleniliyor ise, “Şüpheli Advers Reaksiyonlar” bölümünde sıralanacak ve MedDRA
kullanılarak kodlanacaktır.
Ruhsat sahibinin birincil kaynak tarafından raporlanan teşhisi kabul etmemesi
durumunda, alternatif bir teşhis “Şüpheli Advers Reaksiyonlar” bölümünde raporlanmış
teşhise ek olarak, “Ruhsat sahibinin teşhisi/sendromu ve/veya reaksiyonu yeniden
sınıflandırması” şeklinde belirtilmek suretiyle MedDRA ile kodlanabilir ve BOGR’de yer
alabilir. Bu durumda ruhsat sahibi advers reaksiyonun yeniden sınıflandırma nedenlerini
açıklamalıdır.
Hastanın ölümü halinde, otopsi ile belirlenen sebepler dahil olmak üzere ölüm sebebi ve
tarihi mümkün olduğunca sağlanmaya çalışılmalıdır. Eğer ölüm, raporlanan şüpheli advers
reaksiyonlar ile bağlantılı değil ve örneğin hastalık ilerlemesi ile ilişkili ise, BOGR’nin
ciddiyet kriteri “ölüm” olarak işaretlenmemelidir.
18
4.2. Olgunun anlatımı, nedensellik değerlendirmesi ve yorumlar
Ciddi olmayan olgular haricinde tüm olgular için mümkünse (mümkünse ifadesi,
bireysel olgu hakkında kesin bir klinik özet çıkarmaya yetecek miktardaki bilginin birincil
kaynaktan alınmış olması olarak yorumlanmalıdır) bir olgu anlatımı, sunulmalıdır. Bilgi; klinik
seyir, terapötik önlemler, sonuç ve elde edilen takip bilgisi de dahil olmak üzere mantıklı bir
zaman sıralamasına göre sunulmalıdır. Otopsi veya ölüm sonrası ilgili bulgular da
özetlenmelidir.
Anlatım, hasta özellikleri, tedavi detayları, tıbbi geçmiş, olayların klinik açıdan
gelişimleri, teşhis, advers reaksiyonlar ve sonuçları, ilgili laboratuvar bulguları (normal
aralıklar dahil olmak üzere) ve şüpheli advers reaksiyonları destekleyecek veya çürütecek tüm
bilgi dahil olmak üzere bilinen tüm klinik ve ilişkili bilgiyi barındıracak anlaşılabilir ve
bağımsız bir “tıbbi rapor” görevi görecektir. Standart anlatım taslağının bir örneği CIOMS
Çalışma Grubu V’in Raporları’nda bulunmaktadır.
Anlatım bölümünde sağlanan bilgiler, BOGR’nin diğer tüm ilgili bölümlerinde yer alan
veri ile tutarlı olmalıdır.
Mümkünse, ana kaynağın teşhis, nedensellik değerlendirmesi veya diğer ilgili
konulardaki yorumları “Raporlayanın yorumları” olarak BOGR’de yer almalıdır. Ruhsat
sahipleri birincil kaynağın sunduğu teşhise bir alternatif ve/veya karşıt görüş önerebilir (bkz.
4.1). Bu değerlendirme ve öneriler birincil kaynak tarafından bildirilen bilgideki karışıklıklar
ya da tutarsızlıklar da belirtilerek ruhsat sahibinin yorumu olarak yer alabilir. Eğer BOGR
Yeni Görülen Güvenlilik Sorunu (bkz 3.1.5) bildirimi ile sonuçlanıyorsa, kaygı uyandıran
noktalar ve önerilen işlemlerin bir özeti dahil edilmelidir.
4.3. Test sonuçları
Hasta muayenesi ile ilgili test ve prosedürlerin sonuçları sağlanmalıdır. Test ve
prosedürlerin sonuçları ilaç dışı sebebi araştırmak için yapılan (örn; ilaç kaynaklı şüpheli
hepatitte bulaşıcı hepatit için serolojik testler) testler dahil olmak üzere, reaksiyon/olayı teşhis
etmek veya doğrulamak için yapılan test ve prosedürleri kapsamalıdır. Hem pozitif hem de
negatif sonuçlar raporlanmalıdır.
Testlerin kodlaması MedDRA doğrultusunda yapılmalıdır. Eğer test ve test sonuçları
hakkında sistemli bir şekilde bilgi vermek mümkün değilse, bilgi serbest metin olarak
aktarılabilir.
4.4. Takip raporları
Ruhsat sahibi yeni tıbbi bilgi elde ettiğinde takip bilgisi raporlayacaktır. Elde edilen takip
bilgilerine göre güncellenen BOGR’ler Kuruma sunulurken ilk raporlamanın ardından hangi
bilgilerde değişiklik olduğu ayrı bir metin olarak da belirtilmeli ve bu bilgiler mantıklı bir
zaman sıralamasında sunulmalıdır.
Buna karşın, önemli olmayan bilgi içeren bir takip raporunun bildirilmesi
gerekmemektedir. Bu duruma örnek olarak, olgunun değerlendirilmesi veya aktarımı için
sorun yaratmayacak, bazı tarihlerdeki küçük değişiklikler veya önceki olgu versiyonundaki
bazı yazım hatalarının düzeltilmesi gibi değişiklikler sayılabilir.
Doğum tarihindeki bir değişiklik önemli bir düzeltme olduğu için tıbbi yargıya
başvurulmalıdır (örn; hastanın yaş bilgisindeki tezatlıklarda).
Aynı şekilde, MedDRA’daki versiyon değişikliği nedeniyle kodlamada meydana gelen
değişiklikler (geçerli terimin geçerli olmayan terim konumuna gelmesi) olgunun tıbbi
içeriğini etkilemediği sürece önemli olmayan bir değişiklik olarak görülebilir. Fakat önceden
raporlanmış, şüpheli advers reaksiyonun yorumlanmasındaki bir değişiklikten kaynaklanan bir
19
MedDRA terimi önemli bir değişiklik teşkil edebilir ve bu yüzden raporlanmalıdır.
4.5. Özel durumlar
4.5.1. Gebelik ve emzirme sırasında ilaç kullanımı
Ebeveyn-çocuk/fetüs olgularının raporlanmasına ilişkin olarak aşağıdakilere
uyulmalıdır:
Fetüsün veya emzirilen yenidoğanın ebeveyni üzerinden bir veya birkaç ilaca maruz
kaldığı ve (erken spontan kürtaj/fetüs ölümü dışında) bir veya daha fazla şüpheli advers
reaksiyonları gösterdiği durumlarda, hem ebeveyn hem de çocuk/fetüs hakkındaki bilgi aynı
raporda sağlanacaktır. Bu olgular “ebeveyn-çocuk/fetüs raporları” olarak anılmaktadır. “Hasta
Özellikleri” bölümündeki bilgiler yalnızca çocuk/fetüs için geçerlidir. İlaca ek maruz
kalmanın kaynağı olan ebeveyn (anne veya baba) ile ilgili özellikler “ilgili tıbbi öykü” alanına
yazılmalıdır.
Eğer hem ebeveyn hem de çocuk/fetüs şüphelenen advers reaksiyonları gösteriyorsa, iki
ayrı rapor, örneğin bir tanesi ebeveyn (anne veya baba) ve bir tanesi de çocuk/fetüs için olmak
üzere düzenlenecektir fakat bu raporlar birbirine atıfta bulunmalıdır.
Eğer çocuğu etkileyen herhangi bir reaksiyon yok ise, ebeveyn-çocuk/fetus raporu
gerekmemektedir. Ancak ebeveyn için hazırlanan raporda ilgili tıbbi öykü bölümünde gebelik
ve ilaç maruziyeti ile ilgili bilgiler yer almalıdır.
Düşük veya erken spontan kürtaj olgularında yalnızca annenin raporlanması
gerekmektedir, Ancak, eğer ilaç baba tarafından alınmış ise ilgili tıbbi öykü bölümünde baba
tarafından alınan ilaç belirtmelidir.
4.5.2. Bilimsel ve tıbbi literatürde yayımlanan şüpheli advers reaksiyon
raporları
Bilimsel ve tıbbi literatürde yayımlanan BOGR’lerin raporlanması sırasında Ek 2’de yer
alan kapak sayfası kullanılmalıdır.
Makale referansları, Uluslararası Tıbbi Haber Editörleri Komitesi tarafından geliştirilmiş
Vancouver Sözleşmesine göre (“Vancouver Stili” olarak bilinir) kapak sayfasında
belirtilmelidir. Standart format ve özel durumlarda kullanılacak format aşağıdaki referansta
bulunabilir: Uluslararası Tıbbi Dergi Editörleri Komitesi. Biyomedikal dergilere teslim
edilecek yazılara ilişkin gereklilikler. N Engl J Med. 1997; 336: 309-15 (Vancouver önerileri
Uluslararası Tıbbi Gazete Editörleri Komitesi web sitesinde de bulunmaktadır
http://www.icmje.org).
Kapak sayfasına ek olarak makalenin tamamı, anlaşılabilir Türkçe özeti, makalede yer
alan olgulara ait BOGR’ler sunulmalıdır. Bir makalede yer alan her bir olgu için ayrı ayrı
BOGR hazırlanmalı, her birine ayrı olgu referans numarası verilmeli, ancak hepsi ait olduğu
makale ekinde tek bir seferde TÜFAM’a sunulmalıdır. BOGR’ler hazırlanırken advers
reaksiyonlar, hastalıklar ve test sonuçları MedDRA’ya göre kodlanmalıdır.
Bir ruhsat sahibinin aynı etkin maddeyi ilgilendiren birden fazla ilacı varsa her bir ilacı
kapak sayfasında belirtmek suretiyle tek bir başvuru yapması yeterlidir.
4.5.3. Doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç
kullanım hatası ya da mesleki maruziyet ile ilgili şüpheli advers reaksiyonlar
Bir doz aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç kullanım hatası
veya mesleki maruziyet olgusu klinik sonuçları ile birlikte raporlanıyorsa, raporlanan doz
aşımı, suistimal, endikasyon dışı kullanım, kötüye kullanım, ilaç kullanım hatası veya mesleki
maruziyetin tanımına en yakın terime karşılık gelen MedDRA (En Düşük Seviye Terim) kodu
seçilmelidir.
20
4.5.4. Terapötik etkisizlik
Eğer ilk raporlayıcı terapötik etkisizlikten şüpheleniyor ise, bildirilen terapötik
etkisizliğe en yakın MedDRA (En Düşük Seviye Terim) kodu seçilecektir.
4.5.5. Kalite kusurları veya sahte ilaçlarla ilgili şüpheli advers reaksiyonlar
Kalite kusuru veya sahte ilaçlarla ilgili olguların net bir şekilde belirlenebilmesi için
aşağıdaki gereklilikler uygulanmalıdır.
4.5.5.1. Kalite kusuru
Şüpheli advers reaksiyon raporunun bir ilacın şüpheli veya doğrulanan kalite kusuru ile
ilişkilendirildiği durumlarda, ürün kalite sorununa en yakın düşen terim MedDRA (En
Düşük Seviye Terim) kodu şüpheli advers reaksiyonlar bölümüne eklenmelidir.
4.5.5.2. Sahte ilaçlar
Şüpheli advers reaksiyon raporunun şüpheli veya doğrulanan sahte bileşen, etkin madde
veya ilaç ile ilişkilendirildiği durumlarda, raporlanan bilgiye en yakın düşen terimin MedDRA
(En Düşük Seviye Terim) kodu şüpheli advers reaksiyonlara eklenmelidir.
4.5.6. İlaç yoluyla bir enfeksiyöz ajanın bulaşmasından şüphelenilmesi
Enfeksiyöz ajanın ilaç yoluyla bulaştığı yönündeki şüphe “MedDRA terminolojisinde
(En Düşük Seviye Terim) kodlanmalıdır. Ayrıca, enfeksiyöz ajan tanımlanmış ise, enfeksiyöz
ajana en yakın düşen MedDRA (En Düşük Seviye Terim) kodu şüpheli advers reaksiyon
bölümüne de eklenmelidir.
4.5.7. Organize veri toplama sistemlerinden ve diğer sistemlerden elde edilen
raporlar
Aşağıdaki raporlama kuralları (i) veri toplama sistemi tipi ve (ii) şüpheli ilacın veri
toplama sisteminin kapsamında olup olmamasına göre uygulanacaktır.
1 . Advers olayların aktif olarak arandığı şahsi tedavi kullanımı için ve tüm hasta destek
programları için:
a. Advers reaksiyonun en azından çalışılan (veya tedarik edilen) ilaç ile
ilişkili olduğu şüpheleniyorsa:
i. Talep edilen raporlar olarak görülmelidirler.
ii. “Rapor tipi,” hasta destek programından elde edilen rapor veya
şahsi tedavi kullanımından elde edilen rapor” olarak belirtilmelidir.
b. Advers reaksiyonun yalnızca organize veri toplama sisteminin kapsamına
girmeyen bir ilaç ile ilişkili olduğundan şüphe edildiğinde ve bu şüpheli
ilaç ile çalışılan (tedarik edilen) ilaç arasında bir etkileşimin olmadığı
durumlarda:
i. İlk raporlayıcının şüphesini aktardığı için; spontan raporlar olarak
görülmelidirler;
2 . Advers olay raporlanmasının aktif olarak istenilmediği şahsi tedavi kullanımında:
a ) İlk raporlayıcının şüphesini aktardığı için; spontan raporlar olarak
görülmelidirler;
3. Klinik araştırmalarda kulllanılan araştırma ilacı, karşılaştırma ilacı ve/veya kurtarma
ilacı veya eş zamanlı kullanılan ilaçlar ile ilgili tüm bildirimlerin Klinik Araştırmalar
Hakkında Yönetmelik dahilinde ilgili kılavuzlar doğrultusunda yapılması
21
gerekmektedir.
Gözlemsel ilaç çalışması sırasında ortaya çıkan tüm advers reaksiyon bildirimleri Gözlemsel
İlaç Çalışmaları Kılavuzu doğrultusunda yürütülür
22
Ek 1 Advers reaksiyon bildirimleri için kapak sayfası
T.C. TARİH
SAĞLIK BAKANLIĞI SAYI
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
Risk Yönetimi Daire Başkanlığı
Türkiye Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM)
ANKARA
Konu :……………… adlı ilaca ait……………….. nolu advers reaksiyon bildirimi
İlgi : (Varsa bildirim ile ilgili olarak daha önce Bakanlıkla yapılan yazışmaların tarih ve
sayıları, e-takip numarası)

Takip -takip
numarası:
TİTCK’ya gönderilen evraklar ile sistemden eklenen dokümanların birebir aynı olduğunu
taahhüt ederim.
İmza
Farmakovijilans Yetkilisi/Farmakovijilans Yetkilisinin Vekili
23
Ek 2 Literatür bildirimleri için kapak sayfası
T.C. TARİH
SAĞLIK BAKANLIĞI SAYI
Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu
Risk Yönetimi Daire Başkanlığı
Türkiye Farmakovijilans Merkezi (TÜFAM)
ANKARA
Konu :……………… adlı ilaca ait literatür bildirimi

TİTCK’ya gönderilen evraklar ile sistemden eklenen dokümanların birebir aynı olduğunu
taahhüt ederim.
İmza
Farmakovijilans Yetkilisi/Farmakovijilans Yetkilisinin Vekili
24
Ek 3 Bilimsel ve Tıbbi Literatürün İzlenmesi Hakkında Detaylı Kılavuz
Ek 3.1 Bilimsel ve tıbbi literatür taraması ne zaman başlatılmalı ve
sonlandırılmalıdır?
Ruhsat sahibi, ciddi BOGR’lerin bildirilmesine veya ciddi ve ciddi olmayan
BOGR’lerin periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarında sunulmasına ek olarak, ruhsat
başvurusunun yapılması ile ruhsatın verilmesi arasındaki dönemde ilaçla ilgili olarak tüm
dünyada edinilen deneyimleri incelemekle yükümlüdür. Tüm dünyada edinilen deneyimler,
yayımlanmış bilimsel ve tıbbi literatürü içermektedir. Ruhsat başvurusunun yapılması ile
ruhsatın verilmesi arasındaki dönem için literatür taraması, incelenmekte olan ilacın yarar/risk
değerlendirmesini etkileyebilecek bilgiler sağlayan yayımlanmış makalelerin belirlenmesi için
gerçekleştirilmelidir. Periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarının hazırlanması ve yeni
görülen güvenlilik sorunlarının bildirimi ile ilgili amaçlar doğrultusunda, literatür taraması
gerekliliği ilacın pazarlanma durumundan bağımsızdır. Literatür taraması, ticari durumuna
bakılmaksızın, ruhsatı bulunan tüm ürünler için gerçekleştirilmelidir. Dolayısıyla, literatür
taramasının ruhsat başvurusunun yapılması ile başlaması ve ruhsat aktif halde iken devam
etmesi gerekmektedir.
Ek 3.2 Nerelere bakılmalıdır?
İlaçların güvenliliğine ilişkin makalelerin genellikle iyi bilinen bilimsel ve tıbbi
dergilerde yayınlanmasına rağmen yeni ve önemli bilgiler ilk önce uluslararası sempozyumlar
veya yerel yayınlarda sunulabilmektedir. En iyi bilinen veri tabanları (örn; Medline) bilimsel
ve tıbbi dergilerin büyük bir çoğunluğunu kapsıyor olsa da ilgili yayınların büyük bir kısmı,
farklı kaynaklarda yer alıyor olabilir. Dolasıyla ruhsat sahibi her ilaç için yayımlanmış literatür
arasından en uygun kaynakları belirleyebilmelidir.
Medline, Embase ve Excerpta Medica BOGR saptanması amacıyla kullanılmaktadır.
Söz konusu veri tabanları tıp alanında çok geniş bir konu kapsamına sahiptir. Veri tabanı
sağlayıcılarından kayıtlara ilişkin kaynaklar, verilerin güncelliği ve veri tabanı girdilerinin
yapısına ilişkin bilgi alınabilir. Belirli bir ilaca uygun bir veya daha çok veri tabanı seçmek en
iyi yöntemdir. Örneğin; yarar/risk değerlendirmesi esnasında klinik-dışı güvenlilik
çalışmalarında ortaya çıkan güvenlilik sorunları için daha az klinik odaklı ve daha fazla
laboratuvar çalışmalarına dayalı veri tabanlarının düzenli olarak incelenmesi gerekebilir.
Toplantılarda sunulan yayınlanmış ilgili özetler ve taslak metinler, bildirilmeleri
gereken BOGR’ler açısından ve periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarına dahil edilme
açısından incelenmelidir. Ruhsat sahibinin bu tür toplantıların tümüne katılma zorunluluğu
yoktur; ancak bu toplantılarda ruhsat sahibinin personelinin bulunması veya toplantının
destekleyiciliğini ruhsat sahibinin üstlenmesi halinde, ilgili makalelerin ruhsat sahibinin
farmakovijilans sisteminde mevcut olması beklenir. Ayrıca, ruhsat sahibinin hazırladığı
veya destekleyiciliğini üstlendiği literatürün incelenmesi gerekmektedir, böylelikle BOGR
gerektiği şekilde, yayından önce TÜFAM’a bildirilebilir. BOGR’ler bu kaynak yoluyla
ruhsat sahibinin dikkatine sunulduysa, raporlar veri tabanı taraması veya dergi incelemesi
esnasında tespit edilen BOGR’ler ile aynı şekilde işleme tabi tutulmalıdır.
Önemli bilimsel toplantılara ait özetler bazı veri tabanlarından erişilebilir durumdadır,
ancak poster ve bildirilere bu kaynaktan erişim oldukça kısıtlıdır.
Ek 3.3 Veri tabanı taramaları
Tarama, veri tabanı sorgusunda kullanılan bir dizi terimden daha fazla şey ifade
etmektedir. Veri tabanı seçimine ilişkin kararların, kayıt alınmasında kullanılan yaklaşımın,
terim veya metin seçiminin ve sınırlamaların uygulanmasının taramanın amacına uygun
olması gerekmektedir. Farmakovijilans alanında çalışan araştırmacılar için veri tabanı
25
taramasına yönelik hususların bir kısmı aşağıda belirtilmiştir.
Ek 3.3.1 Kesinlik ve geri çağırma
Tıbbi ve bilimsel veri tabanları bir dizi yayınla ilgili kayıtların toplanmasından
oluşmaktadır. Veri tabanı, girilen her kayıt için kayıtların organizasyonu ve ilgili alt başlıklarla
birlikte basit metinden karmaşık indeksleme terimlerine kadar çok çeşitli yollarla tarama
yapılabilmesine olanak sağlayan bir yapıya sahiptir. Tarama terimleri (metin veya
indekslenmiş şekilde) Boole operatörleri ve yakınlık kodları kullanılarak taramanın
spesifikliğini artıran veya azaltan kavramların bir araya getirilmesi için bağlantılı hale
getirilebilir. Bununla birlikte, veri çıktılarına sınırlamalar da koyulabilir. Tarama sırasında
tarama terimlerinin kullanılması veri çıktısının veri tabanındaki mevcut tüm verilerden daha az
olduğu anlamına gelmektedir. Yapılan taramanın başarısı kesinlik ve geri çağırma (hassasiyet
şeklinde de tanımlanmaktadır) ile ölçülebilmektedir. Geri çağırma, erişilen kayıtların (“hit”)
veri tabanındaki mevcut ilgili kayıtların toplam sayısına oranıdır. Kesinlik (duyarlık) ise
erişilen toplam kayıt sayısının ilgili “hit”lerin sayısına oranıdır. Genellikle geri çağırması daha
yüksek olan taramaların kesinliği (duyarlığı) daha düşüktür.
Ek 3.3.2 Taramanın yapısı
Veri tabanları yapı, indekslemeye ilişkin gecikme süresi ve yeni terimler için
indeksleme politikasına göre değişiklik gösterebilmektedir. Bazı veri tabanı sağlayıcıları
belirli indeksleme terimin geçmişi veya eş anlamlıların uygulanması hakkında bilgi sunarken
diğer veri tabanları bu düzeyde gelişmiş olmayabilir. Bununla birlikte, özetler sözcük seçimi
açısından farmakovijilans kavramları veya ilaç/etkin madde isimleriyle her zaman tutarlılık
göstermemektedir.
Farmakovijilans için tarama yapılırken sadece ilaç ve etkin madde adının (tüm
formlarında) girilmesiyle en yüksek geri dönüşe ulaşılabilir. Pratikte, ilave indeksleme
terimleri ve metinler duyarlığın artması ve farmakovijilansla ilgili olmayan kayıtlara
erişilmesinin azaltılması için kullanılmaktadır. Bunun için de bir dengenin sağlanabilmesi
gerekmektedir. Dolasıyla, karmaşık taramalarda ilgili kayıtların atlanmadığının kontrol
edilmesi için başlangıçta test taraması yapılması gerekmektedir, fakat farmakovijilans
amaçlarına yönelik tarama yapılması halinde bile geri dönüşteki kabul edilebilir kayıp belli
değildir. Araştırma konusu ve kullanılan veri tabanına uygun terimler seçilmelidir.
Ek 3.3.3 Ürünlere ilişkin terimlerin seçimi
Taramalar sadece müstahzar isimlerine değil etkin maddelerin kayıtlarına erişilmesi için
de yapılmalıdır. Farmakolojik etkiye sahip eksipiyan ve adjuvan (yardımcı) maddeler de bu
taramaya dâhil edilebilir. Tıbbi ürünlere ilişkin tarama terimlerinin seçilmesinde dikkat
edilmesi gereken bir dizi husus yer almaktadır.
 Etkin madde indekslenmiş bir terim midir?
 Hangi yazım şekli yazarlar tarafından kullanılabilmektedir? (özellikle etkin maddenin
indekslenmemiş olması halinde)
 Hangi alternatif isimler kullanılabilir? (kimyasal isimler, marka isimleri, aktif
metabolitler)
 Etkin maddenin sadece özel bir tuzu veya bileşiği üzerinden tarama yapmak
tıbbi açıdan uygun mudur?
Literatürde olgu taraması yapılması sırasında ilgili üründen farklı farmasötik form ve
ilaç veriliş yolları içeren kayıtların taramaya dâhil edilmemesi mümkündür. Ancak farmasötik
form ve ilaç veriliş yollarının belirtilmediği makaleler taramaya dâhil edilmelidir. Tarama,
aynı zamanda yetersiz şekilde indekslenebilen aşırı doz, kullanım hatası, ilaç suistimali,
kötüye kullanım, endikasyon dışı kullanım veya mesleki maruziyete ilişkin bilgilere erişime
26
olanak vermelidir. Taramalar markası olmayan ürünlerin veya diğer firma markalarının
kayıtlarını sürekli olarak tarama dışı bırakmamalıdır.
Ek 3.3.4 Tarama terimlerinin seçimi
Yukarıda da belirtildiği üzere farmakovijilans alanında yayınlanmış literatürlerin
aranması sırasında kayıt erişimiyle ilgili kabul edilebilir bir geri dönüş kaybı bulunmamaktadır.
Daha duyarlı taramaların gerçekleştirilmesine olanak sağlayan tarama terimlerinin (serbest
metin veya indeksleme kullanımı) kullanılması daha doğru sonuçların alınmasına yardımcı
olabilir.
Taramalarla ilgili olarak sıklıkla tespit edilen eksiklikler arasında ise:
 Sonuca ilişkin terimlerin dahil edilmemesi, örneğin reaksiyon sonucu olarak
raporlanan “ölüm”, bir “ani ölüm” olgusunda indekslenen tek terim olabilir.
 Gebelikteki advers sonuçların bulunmasında gebelikle ilgili terimlerin dâhil
edilmemesi.
 Periyodik yarar/risk değerlendirme raporlarında da belirtilmesi gereken özel rapor
türlerini içeren terimlerin dâhil edilmemesi, örneğin;
o asemptomatik aşırı doz, kullanım hatası, endikasyon dışı kullanım, ilaç
suistimali, kötüye kullanım, mesleki maruziyete ilişkin raporlar,
o sorunsuz seyreden gebelik raporları yer almaktadır.
Ek 3.3.5 Taramaya ilişkin sınırlamalar
Bazı veri tabanları taramalara konu, yaş, cinsiyet, yayın türü gibi sınırlamalar getiren
indekslemeler uygulamaktadır. Taramaya konulan sınırlamalar her zaman “tarama stratejisi”
veya tarama dizgisinde belirtilmeyebilir.
Eğer sınırlama yapılacaksa, araştırmanın amacına uygun düşecek şekilde yapılmalıdır.
Dünya çapında bilimsel ve tıbbi literatüre ilişkin veri tabanında tarama yapılırken başlıklar ve
özetler genellikle İngilizce olmaktadır.
Tarih aralıklarına göre sonuçlara ulaşmak için sınırlama yapılabilir. Örneğin, haftalık
taramalarda kayıtlara giriş ve son tarih belirtilerek erişmek mümkündür. Taramanın belirli bir
zaman aralığının tümünü kapsadığı unutulmamalıdır, örneğin tarama yapılan günün ileriki
saatlerinde eklenen kayıtlar bir sonraki taramada yer almalıdır. Tarama aynı zamanda sadece
belirli bir süre zarfında ilk kez girilen veya yayımlanan değil bu sürenin tamamında eklenen
kayıtlara erişimi sağlamalıdır (böylelikle güncellenen veya geriye dönük olarak eklenen
kayıtlara erişilebilir). Söz konusu duruma ilişkin açık olmayan bir husus olduğu takdirde veri
tabanı sağlayıcıyla kontrol edilmelidir.
Tarama amaçlarından birinin BOGR’lerin belirlenmesi olmasına karşın yayın türüne
ilişkin sınırlamaların kullanılması çok sağlıklı değildir. BOGR’ler inceleme veya çalışma
yayınları dâhilinde sunulabildiği gibi bu tür kayıtlar “olgu raporları” olarak indekslenmemiş
olabilmektedir. Bu durum; yayın türü sınırlandırması getirilen tarama sonuçları nedeniyle, bu
kayıtların periyodik yarar/risk değerlendirme raporunun hazırlanmasına dâhil edilmemesiyle
sonuçlanmaktadır.
Ek 3.4 Kayıtların tutulması
Literatür taramalarının kayıtları, Yönetmelikte tanımlanan gerekliliklere uygun şekilde
tutulmalıdır. Ruhsat sahipleri yayınlanmış bilimsel ve tıbbi literatürü taramak için gerekli
özeni göstermelidir. Taramanın yapısı, kullanılan veri tabanı ve taramanın yapıldığı tarih ile
ilgili bir kaydın tutulması her zaman iyi bir uygulamadır. Ayrıca, özellikle tarama sırasında
sonuç elde edilemediğinde tarama sonuçlarının uygun bir dönem için saklanması gereklidir.
Eğer tarama yapılan makaleye bağlı olarak bir karar verme süreci yaşanmışsa bu bilgilerin
27
muhafazası özellikle önemlidir.
Ek 3.5 Çıktılar
Veri tabanları tarama sonuçlarını farklı yollarla gösterebilir; örneğin yalnızca başlıklar
veya başlık ve özet, indeksleme terimleriyle birlikte ya da bunlar olmaksızın gösterilebilir.
Bazı yayınların ilgili olduğu ilk bakışta görülür; ancak bazılarının saptanması daha güç
olabilir. Bir makale için tam atıfının sunulması ve ilgili yayınların saptanması gerekliliğine
uygun şekilde, başlık, atıf ve özet (varsa) mutlaka çıkarılmalı ve incelenmelidir.
Ek 3.6 Makalelerin incelenmesi ve seçilmesi
Tarama sonuçlarını inceleyen kişilerin ilgili makaleleri saptayabilecek eğitime sahip
olması beklenir. Bu kişi, farmakovijilans konusunda eğitim almış bir bilişim uzmanı ya da
kullanılan veri tabanı konusunda bilgi sahibi olan bir farmakovijilans uzmanı olabilir.
Literatür kaynaklarından şüpheli advers reaksiyonlar hakkında bilgilerin toplanmasında
sistematik bir yaklaşım kullanıldığının gösterilmesi için tarama sonuçlarının incelendiğine
dair kayıt tutulması gerekmektedir. Birincil inceleme sorumlusunun ilgili makaleleri saptayıp
saptayamadığını kontrol etmek için bir literatür incelemesi/makale seçimi örnekleminde kalite
kontrol yapılması tavsiye edilir.
Tarama sonuçlarından ilgili makalelerin seçilmesinde yaygın olarak karşılaşılan bir
sorun, bu sürecin sıklıkla yalnızca BOGR’lerin saptanması amacıyla yürütülmesidir. İnceleme
periyodik yarar/risk değerlendirme raporunun üretilmesinde makalelerin derlenip
düzenlenmesi için dayanak olarak da kullanılmalıdır; bu nedenle, raporlama için gerekli
kriterleri karşılamayan olay raporlarının yanı sıra BOGR içermeyen çalışmalar da
saptanmalıdır.
Tarama çıktıları geçerli bir BOGR olmak için yeterli bilgi içerebilir; yine de makale
talep edilmelidir. Farmakovijilans gereklilikleri açısından ilgili olma olasılığı bulunan tarama
sonuçları için tüm makaleler alınmalıdır; çünkü bunlar geçerli BOGR’ler ya da ilgili
güvenlilik bilgileri içerebilir. Bu işlemlerin ivediliği, değerlendirilen konunun içeriği ve
değerlendirme sonucu herhangi bir aksiyon gerekip gerekmediği ile orantılı olmalıdır.
Şüpheli ilaç başka bir firmanın müstahzarı ise, makaleler ruhsat sahibi tarafından
bildirimin dışında tutulabilir. Belirtilmiş bir ilaç kaynağı yoksa ve/veya müstahzar adı
belirtilmemişse, ilacın mülkiyeti etkin madde hakkındaki makaleler için üstlenilmelidir.
Yayınlanmış bir makalenin BOGR bildiriminin dışında tutulması ile ilgili alternatif nedenler
3.1.2’de detaylı olarak verilmiştir.
Ek 3.7 0. Gün
Sıfırıncı gün ruhsat sahibinin veya sözleşmeli kuruluşun herhangi bir personelinin bir
BOGR için raporlanabilecek minimum bilgi içeren bir yayının farkına vardığı gündür. Bazen
makalenin veri tabanında yer aldığı tarihi tespit etmek mümkün olabilse de, haftalık literatür
taramasında tespit edilen raporlanabilir bir advers reaksiyonun yer aldığı özet için sıfırıncı gün
taramanın yapıldığı gün olarak kabul edilir. Literatür taramasının ardından sipariş edilen
makaleler için sıfırıncı gün, bir BOGR’nin geçerli olması için gereken minimum bilginin
sağlandığı gündür. Ruhsat sahipleri bir olgunun geçerliliğini teyit edecek makaleleri ivedilikle
temin etmelidirler.
Ek 3.8 Mükerrer raporlar
Literatürde yer alan BOGR olguları raporlanırken mükerrer bildirimleri önlemek için
ruhsat sahibi veri tabanını kontrol etmeli ve önceden raporlanmış olguları belirlemelidir.
Ek 3.9 Literatür tarama hizmetlerinin sözleşme ile dışarıya verilmesi
28
Yayınlanmış bilimsel ve tıbbi literatürlerin taramasını yapmak için başka kuruluşların
servislerini kullanmak mümkündür. Bu takdirde, taramaların yapılması ve sonrasındaki
raporlamaya ait sorumluluklar yine ruhsat sahibine aittir. Literatür taraması ve iletimi ruhsat
sahibi ve servis sağlayıcı arasında yapılacak bir kontrat ile detaylandırılmalıdır. Literatür
taraması için üçüncü taraf ile yapılan anlaşmalar yalnızca belirli bir veri tabanı ara yüzüne
erişim (bir teknolojiye erişim) ile komple literatür taraması, incelemesi ve raporlaması
(sözleşmeli farmakovijilans hizmet kuruluşunun profesyonel farmakovijilans hizmetlerini
kullanım) şeklinde olabilir. Jenerik etkin maddelere ait taramaları yapmak için birden fazla
ruhsat sahibi üçüncü bir tarafın servislerini paylaşabilirler. Bu durumda, her bir ruhsat sahibi
araştırma ve servisin kendi ihtiyaç ve yükümlülüklerine uygun olduğundan emin olmalıdır.
Ruhsat sahibi literatür taraması için belirli bir servis sağlayıcıyla çalıştığında, anlaşmada
yer alan ihtiyaçların ve yükümlülüklerin karşılanıp karşılanmadığını belirlemek için
servis(ler)in değerlendirilmesi gerekir. Her durumda, anlaşma net bir şekilde
belgelendirilmelidir.
BOGR’lerin raporlanması için süre ruhsat sahibi ya da sözleşmeli kuruluş (hangisi erken
olursa) tarafından minimum bilginin farkına varılması ile başlar.
Ek 3.10 Tıbbi ve bilimsel literatürde yayınlanan makalelerin kopyalarının sunumu
Literatür birden fazla hastanın tanımına atıfta bulunduğunda, literatürün kopyası sadece
bir kez gönderilmelidir.